Cepheye saunalar… Ukrayna Savaşı’na yardım toplarken ilk duyduğunuz sloganlardan biri bu olmayabilir. Dolayısıyla Kiev’in müttefiklerinden uzun menzilli füze mi yoksa F-16 savaş uçağı mı istediği anlaşılabilir. Peki saunalar?
Ancak sık sık Ukrayna’ya seyahat eden Estonyalı film yapımcısı ve yardımsever Ilmar Raag’a göre Ukrayna Ordusu sauna istiyordu.
Raag şu anda halktan toplanan bağışlarla yüzlerce Ukraynalı askere hizmet verecek mobil sauna üniteleri inşa ediyor.
Birimlerde üniforma yıkamak için duş ve çamaşır makineleri bulunmaktadır.
Ayrıca Rus ateşinden korunmak için özenle kamufle edilmişlerdir.
Kendinize sauna yaptırmak istiyorsanız bir Estonyalıya danışmanız faydalı olacaktır.
Ülkede sauna kültürü oldukça büyüktür.
Hem hijyeniktir hem de soğuk gecelerde moral yükseltir.
Saunalı Estonya askeri misyonları
Estonyalı askerler saunaları olmadan nadiren bir yere giderler. Ayrıca Afgan çölü ve Lübnan’daki son görevlerinde saunalarını da yanlarında bulundurmuşlardı.
Bu, neredeyse 100 yıl önce Estonya’nın Bolşeviklere karşı savaşı sırasında başlayan askeri bir gelenek.
Savaş sırasında ulusal demiryolu şirketi cephe yakınına bir sauna treni yerleştirmiş ve siperlerde haftalarca kalan askerler bu saunalarda kendilerini yıkayıp dezenfekte edebiliyorlardı.
Raag, Ukraynalı askerlerin bazen günlerce, hatta haftalarca yıkanamadıklarını, hatta botlarını çıkaramadıklarını duyduğunu söylüyor.
Bu, Bahmut yakınındaki bir cephe komutanının güzel bir telefon görüşmesinde neden bana Estonya’nın gönderdiği saunaların Tanrı’nın bir lütfu olduğunu söylediğini açıklıyor.
Vladimir Putin’in yakın çevresinde bulunan AB ve NATO ülkelerinde yaşayan birçok insan Ukrayna’ya yardım etmek için ellerinden geleni yapıyor.
Estonya ve Baltık komşuları Letonya ve Litvanya, İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ardından on yıllar boyunca Sovyetler Birliği tarafından işgal edildi. Bugün Moskova’nın işgal ettiği Ukrayna’nın acısını hissettiklerini söylüyorlar.
Prestijli Alman Kiel Enstitüsü, savaşın başlangıcından bu yana Ukrayna’ya gönderilen tüm yardımları takip ediyor.
Örgütün son verilerine göre ekonomilerinin büyüklüğüne göre ABD ve İngiltere dahil diğer tüm ülkelere göre daha fazla kısa vadeli yardım sağlayan ülkeler konumundalar. Uzun vadeli taahhütler dikkate alındığında yalnızca Norveç Baltık ülkelerini geride bırakıyor.
Litvanya Drift Şampiyonu Gediminas Ivanauskas, Rus işgalinin ilk gününden itibaren sivillerin tahliyesine yardım etmek için Ukrayna’ya gitti.
Orada yaşadığı acıları bana anlatırken gözleri doluyor.
Yardım arzusu, uluslararası yardımın yavaşlığına duyduğu öfke ve motorlu her şeydeki uzmanlığıyla halktan bağış topladı ve onlarca araç edindi.
Daha sonra Litvanya’nın kırsal bir bölgesinde kiraladığı tamirhanede bu araçları kurşun geçirmez zırhla donattı.
Bunlardan bazılarını Ukrayna Ordusu tarafından kullanılmak üzere dört tekerlekten çekişli ambulanslara dönüştürdü.
Ukrayna Uluslararası Tugayı
Ancak Ukrayna Ordusu’nun Uluslararası Tugayı’nda savaşan keskin nişancı olmayı hedefleyen Mindaugas Lietuvninkas, Ukrayna’ya yardım etme konusunda başka motivasyonları olduğunu söylüyor.
Gururlu bir Litvanyalı, Ukrayna’da savaşarak kendi ülkesini koruduğuna inanıyor.
Yeniden cepheye gitmek üzere eşyalarını toplarken, “Rusya’yı artık durdurmalıyız. Ukrayna’da” diyor.
Lietuvninkas, Putin’in Kiev karşısında başarılı olması halinde sıranın Baltık devletleri olabileceğini düşünüyor.
Litvanya, Batı’nın askeri ittifakı olan NATO’nun Rusya’ya komşu birkaç ülkesinden biri. Hepsi uzun süredir Kremlin’in genişleme planları ve Vladimir Putin’in Batı’yı zayıflatma ve istikrarsızlaştırma niyetleri konusunda uyarılarda bulunuyor.
Yıllarca müttefikleri onlara paranoyak muamelesi yaptı. Artık öyle değil.
Rusya’nın Ukrayna’yı topyekun işgali NATO’ya yeni bir amaç kazandırdı: Rusya’nın müttefiklerine yakın ülkelerdeki varlığını artırmak ve Putin’in eşiğinde yeni üyelere yer açmak.
Finlandiya ve NATO
Finlandiya’nın Rusya ile 1.300 kilometrelik kara sınırı var.
Ülke, komşu ayıyı kışkırtmamak için NATO’ya katılmayı her zaman reddetmişti.
Ancak Finliler, Rus birliklerinin egemen Ukrayna’ya girdiğini görünce fikirlerini değiştirdiler.
Savaş başladıktan sonra Baltık gücü İsveç ile birlikte katılım başvurusunda bulunan ülke için bu büyük bir değişiklikti.
Moskova’nın kendi kalesine attığı büyük bir gol.
Silah eğitimi için başvuran Finlilerin sayısında da önemli bir artış yaşandı. Finlandiya’da askerlik zorunludur ve sonrasında ömür boyu yedek kuvvette kalırsınız. İnsanlar bana Rusya’nın Finlandiya üzerindeki gölgesinin artık daha tehditkar göründüğünü söylüyor.
Savaş Fin şirketlerini de büyük ölçüde etkiledi. Savaş başlayana kadar Rusya turizmi yıllık 630 milyon dolar gelir sağlıyordu.
Rusya veya onun ana müttefiki Belarus ile sınırı olan birçok AB ülkesi gibi Finlandiya da savaştan önce Rus vatandaşlarına vizesiz seyahat imkanı tanıyordu.
Karla kaplı Laponya’da kayak merkezi sahibi Ville Aho ile caddenin karşısındaki Rus dağlarına bakan evinde tanıştım.
Yıllardır Rus ziyaretçilerle çok güzel dostluklar kurduğunu anlatıyor.
Ama şimdi onları geri istemiyor.
Sıradan Rusların, özellikle de ülke dışında yaşayanların, savaşa karşı daha fazla ses çıkarmasını umduğunu söylüyor.
‘Ukrayna’da bunların hepsi durmalı’
Konu Ukrayna olunca duygulanıyor ve kanlı savaş devam ederken kimsenin umursamama ihtimalinin olmadığını söylüyor:
“Eğer Rusya kazanır ve Putin gücünü artırırsa sonucun ne olacağını hayal bile edemiyorum. Sırada kim var? Finlandiya mı, Polonya mı, Estonya mı, Litvanya mı?”
“Ukrayna’da gönüllü olarak durmayacak, ancak tüm bunların Ukrayna’da sona ermesi gerekiyor.”
Rus lider sadece konvansiyonel savaşı tercih etmiyor. Moskova, Batı’ya yönelik siber saldırılardan ve dezenformasyon kampanyalarından sıklıkla sorumlu tutuluyor.
Ancak Aho’nun bahsettiği ülkelere yapılacak bir askeri saldırı Vladimir için büyük bir kumar olacaktır.
Nükleer güçler olan Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa ve Birleşik Krallık da dahil olmak üzere diğer tüm NATO üyeleri yardımlarına gelebilir. Ancak bu tam bir garanti değildir.
Sonuçta her ülke kendi yansımasını belirleyecek. Bu durum Rusya’ya sınır komşusu olan Letonya gibi Rus nüfusunun yoğun olduğu ülkelerde endişe yaratıyor.
Letonya’nın ikinci büyük şehri Daugavpils, Belarus’a 25 kilometre, Rusya’ya ise 120 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Burada yaşayan 10 kişiden 8’i evinde Letonca değil Rusça konuşuyor. Çoğu Letonya’daki Rusça eğitim veren okullarda eğitim gördü. Klasik olarak haberleri Rus televizyonu ve radyosundan alıyorlar.
Şehirde Ukrayna bayrağı olmadığını hemen fark ettim. Ülkenin geri kalan kısmında okullarda, belediye binalarında ve mağaza vitrinlerinde dayanışma amacıyla Ukrayna bayraklarının asılı olduğunu görüyorsunuz. Elbette tüm Letonyalı Ruslar Putin yanlısı değil ama sokakta tanıştığım insanlar savaş hakkında konuşmak istemiyordu. Rusya’yı saldırgan, Ukrayna’yı ise mağdur olarak görüp görmediklerini sorduğumda cevap vermeyi reddettiler.
Letonya, Vladimir Putin’in ülkedeki Rusları “kurtarmaya” çalıştığından korkuyor. Bu, Rus silahlı gruplarının 2014 yılında Ukrayna’nın Rusya ucuna yakın Donbas bölgesini kısmen ele geçirmek için kullandıkları bahanelerden biriydi.
Rus televizyonu yasaklandı
Letonya hükümeti, Rus kökenlileri Rus propagandasından korumak için Rus televizyon kanallarını yasakladı. Rus okulları da kapatıldı. Geriye kalan son Sovyet dönemi anıtları da yıkıldı.
Ancak Letonya çok hassas bir istikrar üzerinde oynuyor. Yeni politikalar Rus kökenli insanları daha iyi entegre etmeyi amaçlıyor. Ancak eleştirmenler bunun hükümetin kendi Batı yanlısı duruşunu vatandaşlarına empoze etmesi olduğunu söylüyor. Bunun, birçok Rus kökenli insanı toptan yabancılaştırma ve hatta onları Vladimir Putin’in kollarına itme riski taşıdığı konusunda uyarıyorlar.
Bu karmaşıklıklar ve kırılganlıklar muhtemelen Ukrayna’daki savaşın sona ermesinden sonra bile devam edecek.
Putin’in yanında yaşamak
BBC televizyonunda iki bölüm halinde yayınlanacak olan Putin’in Yaşayan Komşusu belgeseli için binlerce kilometre yol gittim.
Polonya’nın güneyinden Norveç’in kuzey ucuna kadar beni en çok etkileyen şey, Ukrayna’daki savaşın ön cephelerden ne kadar uzakta geniş, derin ve kişisel bir etkiye sahip olduğuydu.
Ve gelecek net olmaktan çok uzak.
Pek çok şey bu savaşın nasıl biteceğine bağlı olacak. Peki bundan sonra Rusya’yla nasıl ilişki kurabiliriz veya ilişki kurmalıyız? Peki ya işbirliği ve inanç?
Bunlar sadece Rusya ile sınırı ve tarihi olan ziyaret ettiğim ülkeler için önemli sorular değil. Tüm Avrupa’nın ve Ukrayna’nın tüm müttefiklerinin düşünmesi gerekiyor. Çok dikkatli ol.
